Görsel Perspektifteki Değişimler Anıların Tutarlılığını Öngörebilir mi?
Anılarımız geçmişte ne olduğu hakkında bilgi verir, ancak geçmişin kesin bir açıklaması değildir. Anıları hatırladıkça, geçmişi yeniden yapılandırarak mevcut ihtiyaçlarımıza uyarlarız. Bu süreçte anılar tamamen değişmez, bazı bilgiler korunur. Yeniden yapılandırmada anılar bazen kişinin kendi perspektifinden (alan perspektifi), bazen de dışarıdan bir kişi olayı izliyormuş gibi (gözlemci perspektifi) hatırlanır. Zaman içinde bu iki perspektif arasında kaymalar olabilir.
Bu çalışmada hatırlamalar sırasındaki perspektif değişimlerinin bellek tutarlılığını yordayıp yordamadığı sorusuna cevap bulmak amaçlanmıştır. İlk oturumda, katılımcılardan günlük yaşamdan altı anıyı mümkün olduğunca ayrıntılı bir şekilde yazmaları istenmiştir. İkinci oturumda ise aynı anıları, aynı detayda yazmaları istenmiştir. Her aşamada bu anıların hangi perspektiften çağrıldığı sorulmuştur. Her iki oturum için de anıların kodlanmasında anılarla ilgili detaylar, olaysal, algısal, duygu/düşünceler, yer ve zaman olmak üzere kategorilere ayrılmıştır. Daha sonra, ilk aşama ve ikinci aşama arasındaki tutarlı, çelişkili, anımsatıcı, yeni ve atlanmış detaylar karşılaştırılmıştır.
Sonuç olarak görsel perspektifteki değişimlerin otobiyografik anıların tutarlılığındaki değişimlerle ilişkili olduğu bulunmuştur. Yani detaylar daha az tutarlı ise, perspektiflerdeki değişimler daha belirgindir. Ayrıca, gözlemci perspektifindeki değişimler daha az tutarlı duygu/düşünce detaylarıyla ilişkilendirilmiştir. Bu bulgu, gözlemci perspektifinin, bir olay meydana geldikten sonra kişinin içsel deneyimini değiştirme yeteneğini yansıtabileceğini göstermektedir.
Bu bulgulardan yola çıkarak gözlemci bakış açısına geçmenin kendimizi geçmişten uzaklaştırmamızı sağladığı, böylece her ayrıntıyı yeniden deneyimlemeden olayları hatırlayabilmemize olanak tanıdığı söylenebilir. Belki de gözlemci perspektifi, olayı kendimizden başka biri olarak deneyimlememize sebep olmaktadır.
Kaynak: Wardell, V., Jameson, T., Bontkes, O. J. R., Le, M. L., Duan, T., St. Jacques, P. L., Madan, C. R., & Palombo, D. J. (2023). Fade In, Fade Out: Do Shifts in Visual Perspective Predict the Consistency of Real-World Memories? Psychological Science, 34(8), 932-946. https://doi.org/10.1177/09567976231180588
Memory & Emotion Lab 